Bir malın alım satım esnasındaki güncel mali değeri, rayiç bedeli olarak tanımlanır. Rayiç bedeli sayesinde bir malın satış işlemleri sırasında değerinin altında bir fiyata satılması engellenir. Ancak rayiç bedeli sadece alım-satım işlerinde kullanılmaz. Sigortalama ve vergilendirme kriterlerini ve bedellerini belirlemek için de kullanılır. Bir malın sigorta ve vergi ücreti, rayiç bedeli üzerinden hesaplanır. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 4706 sayılı Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi Kanunu ve Katma Değer Vergisi Kanunu’nda rayiç bedeli, tespit ve takdir bedeli olarak yerini alır.
Rayiç bedeli; araç, konut ve arsalar için Maliye Bakanlığı’nın çizdiği kurallar çerçevesinde belirlenir. Rayiç bedelleri yıldan yıla ya da aydan aya değişkenlik gösterebilir. Ayrıca rayiç bedelinin miktarı, malların cinsine göre de değişebilir. Eğer bir konut ya da arsa satılıyor ise tapu rayiç bedeli hesaplanır. Bunun dışında tayiç bedeli türleri net bir şekilde sınıflandırılıp belirtilmemiştir.
Bir malın rayiç bedeli belirlenirken pek çok durum göz önüne alınır. Gelin, sahip olunan farklı gayrimenkul ve araçlara göre rayiç bedeli hesaplamasında dikkat edilen kriterlere birlikte göz atalım.
Bir konutun rayiç bedeli hesaplanırken:
-Konutun bulunduğu şehir,
-Konutun bulunduğu muhitin ne kadar talep gördüğü, merkezi durumu,
-Konutun toplu taşıma, market, okul ve hastane gibi en çok ihtiyaç duyulan yerlere yakınlığı,
-Konutun sosyal mekanlara (sinema, alışveriş merkezi, tiyatro vb.) yakınlığı,
-Konutun cephesi ve manzarası,
-Konutun bulunduğu binanın yaşı,
-Konutun genişliği,
-Konutun site içerisinde olup olmadığı,
-Konut site içerisindeyse sunduğu olanaklar,
-Konutun yıpranma payı dikkat edilmesi gereken kriterler arasındadır.
Bir aracın rayiç bedeli hesaplanırken:
-Aracın yaşı,
-Aracın üretildiği yıl,
-Aracın beygir ve motor gücü,
-Aracın modeli,
-Aracın ayırt edici özellikleri,
-Aracın varsa kaza geçmişi dikkate alınır.
Bir arsanın rayiç bedeli hesaplanırken:
-Arsanın bulunduğu bölge,
-Arsanın genişliği,
-Arsanın bulunduğu bölgenin yakınındaki siteler, binalar, sosyal alanlar,
-Arsanın tarım arazisine uygun olup olmadığı,
-Arsanın yatırım açısından avantajları mutlaka dikkate alınmalıdır.
Rayiç bedeli hesaplama işlemleri, farklı kriterlere sahip oldukları için malların cinsine göre yapılır. Konut, araç ve arsaya göre rayiç bedeli nasıl hesaplanır; başlıklar üzerinden öğrenebilirsiniz.
Konut rayiç bedelini hesaplamak için aşağıdaki adımları uygulamanız yeterlidir:
-Konutun bulunduğu bölgenin yakınındaki ve konutla benzer özellikler taşıyan 3 farklı konut tespit edilir.
-Bu üç konutun rayiç bedellerine bakılıp toplam rayiç bedeli tespit edilir.
-Diğer tarafta üç konutun toplam metrekare sayısı da toplanır.
-Toplam rayiç bedeli, toplam metrekare sayısına bölünür.
-Ortaya çıkan rakam, konutun metrekaresi ile çarpılır.
-Tüm bu işlemlerin sonucunda elde ettiğiniz rakam, konutun metrekare başına rayiç bedelini gösterir.
Araç rayiç bedeli aşağıdaki durumların değerlendirilmesi sonunda hesaplanır:
-Türkiye Sigortalar Birliği’nin açıkladığı kasko değer listesine bakılır.
-İkinci el araç alım-satımı yapan web sitelerindeki ilanların fiyatlandırmalarına bakılır.
-Bunun dışında kriterler de dikkate alınarak ortalama bir rayiç bedeli belirlenir.
Arsa rayiç bedeli hesaplaması de konut rayiç bedeli hesaplaması ile oldukça benzer şekildedir. Arsa rayiç bedeli hesabı için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:
-Arsanın bulunduğu bölgenin yakınındaki 3 farklı arsa tespit edilir.
-Bu üç arsanın rayiç bedellerine bakılıp toplam rayiç bedeli tespit edilir.
-Diğer tarafta üç arsanın toplam metrekare sayısı da toplanır.
-Ortaya çıkan rakam, arsanın metrekaresi ile çarpılır.
-Ardından belirlenen rakam, arsanın metrekare başına rayiç bedelini gösterir.
Rayiç bedelleri genel olarak e-Devlet üzerinden ya da ilgili resmi kurumlardan öğrenilebilir. Konut rayiç bedelini öğrenmek için öncelikle e-Devlet hesabına giriş yapılır ve konutun bulunduğu belediye seçilir. Ardından arsa metrekare birim değeri sorgulama alanına tıklanır. Ekrana gelen form doldurulur ve rayiç bedeli öğrenilir. Aynı zamanda konut rayiç bedeli konutun bulunduğu belediyeyi ziyaret ederek ya da belediyeye telefon edilerek de öğrenilebilir. Eğer belediyeye giderek ya da belediyeyi arayarak konut rayiç bedelini sorgulayacaksanız tapunuz üzerindeki ada, parsel numarasını ve adınızı soyadınızı iletmeniz gerekir.
Arsa rayiç bedelini öğrenmek için tıpkı konut rayiç bedelini öğrenmek için uyguladığınız adımları kullanabilirsiniz. Araç rayiç bedelini öğrenmek içinse “Araç rayiç bedeli nasıl hesaplanır?” başlığımızdaki adımları takip edebilirsiniz. Eğer aracınızı sigorta yaptırmak için rayiç bedelini öğrenmek istiyorsanız bu konuda sigorta şirketinizden de destek alabilirsiniz.
Rayiç bedeli hakkında bilgi sahibi olmaktaki amacınız yeni bir ev satın almaksa blogumuzda sizin için hazırladığımız faydalı içeriklere göz atabilirsiniz. Emlak vergisi nedir, ev alırken dikkat edilmesi gerekenler nelerdir gibi pek çok soruların yanıtlarını detaylı bir şekilde öğrenebilir, evinizi güzelleştirecek yepyeni önerilere göz atabilirsiniz.
